ወህደ ሀረሪያችሌ ፡ ዘልሄሰብኔው ኼይሪ…ሞ…..ቂፊኝኘ
፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥፥
ሀመሊ አላይዞበህ ኻነመ ዚኸለቄው ወህደ ፡ ሀረሪ ኡመትሌ ፋይዳ ይነብራነል? ሞ…ኽሳረዞ ይዛይዳል? ይልዛል ሱኣሉው መርገገብሌ ፡ ኩሉዞም ሩህዞ ዛጥ ሂጃጆት የንበራማም ከቀርሀዋዝ አኺርቤ ዚትሊያየ አቋም ይነብረነሌ ይፈርካል። ዪ ሐፍቲቤ ፓርቲያች ወህደ ኡመትዚኘሌ ይስጣዛል ሲያሰ ፋይደዋ ኸሣረዞ realative approach (አንፃራዊ ዕይተ ቤ) ዚሄጅኔውሳ ሐጪርቤ ይው ይመስላል
Advantages

#1. አኸዕ ባድዚነቤ ይሊጥቤዛል ዲሞክራጢ ሪፎርሚ ሌጦቱው አቤጅኔው ጊር ፡ በጂህ አፍሪከ ባዳች ባድዚዩ ዲሞቅራጢ ጪንቂዋ ethnic conflict መፍተህሌ ዚሌጡቦ ሌጦት ኢንተ። ዪ አፍሪከ ባዳች (ጋና፣ዩጋንዳ፣ናይጄሪያ ፣ ኬንያ etc.) ሲያሰ ጪንቂያቹው መፍተህሌ ዛሾ ሪፎርም ኡስጡቤ ፦
ምላሆት ዋ ፓርቲያች ቃኑናቹው መናወጥ ፣ ፓርቲያቹው ሉይቤም ethnic ፓርቲያች ወህደ ያሹኩት ኻነ። የኽኒማም ወህደ ፎኝ መዴጀ ዘልኸሹ ethnic ፓርቲያች Democraticaly ኺሾነዚዩቤ ወህደ ያሹኩት መጉፋፈሌ ፦
=ሜገል ዪ አፍሪከ ባዳች federal & regional ፓርላማ ኩርሲ መርኸብሌ የትፊርክዛል መስፈርቲ /Threshold of Exclusion/ ቃኑንቤ አትጌበሉ። ዪ ባይቲ አሀድ ሚልሀቤ ዘማጀ ፓርቲ ክልል/ፌደራል ፓርላማ መቦአሌ (ሚልሀቤ ዚሳአደ ሻዕቢ ኡስጡቤ አነሰጊር 5% or 6%, or 8% or 10% ኡሱኣች) አዞ ፓርቲው ዚመለሁ መኽነ ሀልባ ይልዛል ቃኑን አረዱ።
በጂህ ethnic ፓርቲያች ይ ፐርሰንቲው ሙጢዚዩ መክመል ዘይፊረኩሌ ባይቲ ዲርቂ አላይ ፓርቲበህ ወህደ ይኸልቁመ ethnic ፓርቲዚዩም ይከስማል ባይቲንታ። ባድዚናም ዪ ቃኑኑው ቀለህ ባየጊር ዪ ሚላሆት ቤሄርሌ ተሰብታዛት ነት ሞቀ ሐልበና። ይሌባይቲ እኛቹም ጊሽ ወህዳው እግርዚነቤ ኒዋሊመ ኒፋጪቤ....ሆጂ እላ ጋር ዚዲጀ ወህዳው walecome ባይቲ የትኺሻል።
=ወህደቤ ዚትኸለቃውም አላይ ፓርቲያቹውም ሸዕቢዞ እሼትቤ እስቲላመዴው ቤሄርሌ ፡ ይ ዚቄቀልኔዩ አፍሪከ ባዳች ethnic ፓርቲ አሀድ ሲያሰ-ሙነዘመኩት መቃነን ዘይቲፈረክኩት ቃኑንቤ/አዋጅ አትጌበሉ። ይ ሌጦት ሸክኪም ቢላይ ባድዚነቤም ጢት አመታች ቤሄርሌ ኒዲጅባዛነ ይኹናል። ይሌ ባይቲ ነሳ ዚትቄቀሌው ኩትሶ ኢላዋ ጋር ዚዲጀ ወህዳው መትቄበልዞ advantage ዛላነት ያርዛሊንተ።
....................................................................
#2. ወህዳው ዚኻለፋች (ጃራችዚነ) ይኻልፉቦ ሰበብ አሀዞ እኛቹው መውሀጥሌንታ። ሙንኩትቤ ?
አኸታኝ ወህደ ሰበብቤ አብዛህ ኦሮሞ አክቲቪስታች fb ዋ ዚትሊያዩ ሚዲያችቤ ፓርቲያች ወህዳው መኻለፍቤ ሀሉ። ሰበብዞም ኦሮሞ ሸዕቢ ዊሊእ ሀቅዞ አልከመለሌውም ፣ ይሌ ባይቲ ኦሮሞ ፓርቲዋ ሸዕቢዞ ወህዳው መትቄበል ኤልባም ይልዛሊንተ። አልከመለሌናም ይሎዛል ኦሮሞ ሀቅ (ስትራቴጂክ ሀደፍዚዩ) አሀድዞ ሀረሪያቹው ይነክዛሊንተ።
ወህዳው ይኻልፉቦ ሀደፍ ፦ ጌይ ሀረሪያች ዛጥ ሀረሪያች ባድ መኽነዜው የሰብቲዛል ሀደፊንተ?።…….ሞ ጌዩው ሩህዚዩ ፎኝ መጣለልሌ ይልዛሉ ወህዳው ኻለፉ?
Tsegaye Arrarssa ይሎዛል ፦ political & constitutional analysis መስጠቤ ይታወቅዛልመ ፣ top oromoo politics consulting አክቲቪስቲ ዚታመ ፣ ኦሮሞ ሲያሳው መኛወር ፣ መናወጥ affect ሞሸ ይፈርኪዛሊንተ።
Tseggaye ዋ አላያቹም (ተሀይቤ screenshot ቲሮዛኹኩት) Dec 1/2019.ቤ ኦሮሚፈቤ post ዛሼውቤ ፡ ብልፅግና ፓርቲው ይኸሽዛሉ ኦሮሞ ካድሬያች ይ አይነ ታህሲብ ዛለያችንተዩ ባየመ አሥር ኑቅጣቹው አትጌበለ። ይ ሲፋች ኡስጡቤ 10ታኝ ቤ ዛረዴው ፦
ወህደው ይደግፍዛላች...[ ኦሮሞ ሻዕቢ ባድዞሌ ፊንፊኔ ፣ ሀረር ፣ ድሬደወዋ ወሎ ዚምሳሰላችሌ ኣው መኽነዞሌ ሀፍዛሼው ሱኣላቹው/ጥያቄያቹው ማሐፈንሌ ይኸሽዛላችንተዩ] ባየመ ኣረዴው።
ዚትኸሸቤው…ይ ባዳች/ሺርቲያች ኦሮሞ ዛጥንተዩወ ኦሮሞሌ መርገገብ/መሰጠ ሀልበ....ይ ሀደፉው መክመልሌም ወህደ መትኸለቅ ኤልባም ባይቲዞንተ።
ይ ሚን ያረነሀል ባነጊር ፦
1ታኝ - ሂጃጆትዚዩ ዋ ሹሙቅ ሀደፍዚዩ ኩትቤ……ይ ፓርቲያች ወህደ መትኸለቅዞ ጌይ ፣ ደሬደወ ዋ etc ኦሮሞሌ ዘይጊረብጊኩት ያሻል።
2ታኝ. ዚናረ ኢህአዴግ ፌደራል ሲስተም ይማጀነሀል ባነጊርዞ……ወቅቲ ዛለያች ሀረሪ ኡመት ሀቁው መሜረስሌ የገስሲዚተ ቀልቢዚዩ አዘገሆመ ይብቆቤዛልነት።
3ታኝ. ነዲ ዚናረ ፌደራል አወቃቀር የሉማም ፦ኡስሁሉ ሀደፍዚዩ ፡ ዓለም ዚኬቤው ጌይሌ-ኣውነቱው ሀረሪ ቆውሚቤ መንሰዕመ ሲያሰ-ታኽቤ ኦሮሞ-ቆውሚሌ መስጣንተ።
ይሌባይቲ ወህዳው ኒኻልፊመ ዚናር ሀረሪ ሺርቲው ነሰብታነ ይልዛል ታህሲብ አኸእ ጦኛም ዘይኹንሌ ይፈርካል። ጌይሌ-ኣውነትሲናው ይኸድዛል/ኢንካር ያሽዛል ኢንደረቅመ ሹሙቅ ሲያሰ ኺሾነ ዚትዌጠነ ኹንቲቤ የንቁረነቤ ዛልነት ሞቀ ሀልበነ።
.......................................................................
#3. ሺርቲዚነ ሶሺዮ-ኢኮኖሚክ challenges አብዘህዞ አሳስዞ ሲያሳንተ። ፖሊስ/አምኒ ታኽቤ ይትፈተህዛል አልታም።ይ ጪንቂያቹው ዘላቂነትቤ መፍተህሌ political power የትኺሸሀል። እስአሀዳችዞው ቄቀልኔጊር ፦ ነትሂዳድራዛነመ በጀቱም ይትረመድላዛል ገጠር ደቺያችቤ ኢንቨስት ሞሸ ኒፈርኩሜነ ፣ ገጠር ደቺው ይዳራል ይልዛልቤ ጌይ አሲማ መዝገህ ቲፈርኩሜት ፣ ኩሉዞ ይትናፈባዛል መስቸ ሚይ ዘልቀረቤ ሀረሪያች ሙጢ ኒጬነቅለሀነ። ውህደት ቤሄርሌ ላኪን ይ ዚቄቀልኔዩ ጪንቂያችዋ አላያቹም ሽርቲ ሁኩመ/ፓርቲ ሃጀ ሙጢ ዘልኻነቤ ለአይቤ ዛል PP ፓርቲ ኤቀዳችዛጥ ይኹናል ባይቲንተ። ሰበብዞም ፌደራል ደረጀቤ ዛል ፓርቲዞም (PP) ጌይቤዛል ጪንቂሌ ፣ ጌይቤ ዘልቲደለገ ኔሮት ዲላገሌ ዲርቂ ይስበሀል።
......................................................................
#4. ፓርቲያች ዋህደ ሲያሰ ሌጦትሶቤ አወል ዚናራ ሌጦትቤ ይትላይባዛል በጂህ change የንበረማም ፣ አነሰጊር ይ ሀረሪ ሺርቲሌ ሀረሪ ሸዕቢ aboriginal community ቆውሚ ዚታነት/ዚናረነት ይኪብዛሊንተ. ይሌባይቲም ፌደራል አወቃቀር ይትናወጥዛል ኻነጊርዞም ሀረሪ ሺርቲው አልታኑም ጌዩው ሀረሪ ዘልኻነ ቢዝሀ ዛለ ቆውሚ መትሂዳደር ይፈርካል ይልዛል ታህሲብ ዛል ይመስለኙሜል። ይው ዛኹቦ ሰበብ ፦
=አሀታኝ PP አቦቀዞዋ ሲያሰ ፕሮግራምዞ ሄጅኔውጊር self admnistration ቤ ያምኒዛል መኽነዞው ፣
= ይ ሌጦትቤ ፓርቲያች ወህደ ዚኸለቁ ፣ ቤሄርሌም ethnic ፓርቲያቹው ዘሞሁመ ፣ ሪፎርም ዛሹ ባዳች አሀድዚዩም ethnic ፓርቲ መሞሀዞቦ self admnistration አለትቄበጡም። የኽኒማም ኢስሀዳች ሪፎርም ዚዩቤ self-admnistration ዘልዳረኡቤ ፌደራል ሺርቲ ሁኩመ ዊቃሮትዚዩው ዚናወጣች ሀሉ።
**********
Dis advantage አልታኑልም ስጋት

~~~~

1. PP ሲያሰ ጠለሳችዞቤ ቀቢለቤ ሁሉፍ ብቃት/ቢቆት ቤ ያምናል። ይቤም ቢቆቱው አሳስ ያሽማ ሺርቲ ሚላሆትሌ ኩሸያች የቀርባል። ዪ ዚኻነሳ PP ይትመላህላ ኩት የቀርባዛል ቢቆት ዛለ ኩሻ ሀረሪ ኻነጊር…. ይ ethnic clavege ዘልገፈሬው ባድቤ ሁሉቤ PP አባል/ደጋፊ ዚታመ ቀቢለዞ ኦሮሞ ዚኻነ መልላሂ/ ጌይ ኡሱእ ዚተ PP እጩሌ ሁሉቤ ጠበ ይስጢነል?

ሞ….ቢቆትቤ ያንሲዛል ኦሮሞ ዚኻነ PP እጩ ሙጢሌ ጠበዞው ይስጣል?። and vice versa. ይ አይነ ኹንቲ ወህደ ቤሄርሌ ይዲጅዛል ሜገል ሚላሆትቤ ይትኸለቂሌ ይፈርካል። ይ ዚኻነሳ ፓርቲዞ PP…..compromise ያሽባዛል ኡገ ሀላ? ጀዋብ ይኽሽዛሊንተ።

2. ሀረረ-ጉባዔ ዛልባኩትቤ ይነብራል ይልዛል ሺኢ ሰመነ። PP basic principle ዞቤ ethnic-identity/ዚመሀድ-ማንነትበህ ዚትቃጠረ political power/ሲያሰ ታኹው……ሀፍሞሸመ national-identity/ዚባድ-ማንነትበህ ይትቃጠርኩት ሞሻንተ።

ይ ፕርንሲፕልቤ ሌጥነጊር ይነብሪዛል ሀረሪ-ጉባዔ with less political power ፣ specific ሃጃቹው (culture, language, ethnic related issue etc) ዚትቃጠሩ ሺኢያች ሙጢሌ ቃኑን ያጭባዛል ፣ የሰብቲባዛል ፣ ይገመጊምባዛል ፣ ውሳኔ ሁሉፍ ያሽባዛል ሱልጠ ይነብረሀል። ዛነሳ ሀረሪ ጉባዔቤ ይቤቀድ ዚናርኩት ሺርቲ ፓርላማ (36.ያች)ኡስጡቤ ይኹንመ ሺርቲ ሃጃች ኩሉሌ ቃኑን ኪለትጌበለ መዌሰን ይፈርኩሜል። ሴክተራች/ፈፃሚያች በህ የትራኣዛል ኢላቀ ይነብራሜል። ይ ኮኦት ፓርላማ ሲስተም ኩሉ ፌደራል ስቴትቤም ይኹንሌ ይፈርካል።
(source፡- ባድ ተሊጣቤዛልቲ ሪፎርም road map ዞቤ ተሳአዶት ዚናሬዩ ኡሱኣች website ዚዩቤ ዛረዶ individual ረዕይንተ).
ይማጅ ኒኸሻነ ፣ይማጅ ኑቄነ ፣ ይማጅ ዩቅ አሎው ፣ ይማጅ ፊረድለነዌይ !!